Bijdrage van Hans Sondaal (plv. Vz ACVZ) aan de Workshop ‘Openbare orde voor de Gevorderde’ van de SVMA

Het eerste advies betrof de in 2011 voorgenomen wijziging van het Vreemdelingenbesluit 2000 die ten doel had de glijdende schaal aan te scherpen. De glijdende schaal is, zoals u ongetwijfeld weet, een instrument voor de handhaving van de openbare orde waarbij een verband wordt gelegd tussen de verblijfsduur van de vreemdeling en de ernst van de inbreuk op de openbare orde. Bij een korte verblijfsduur kan een relatief licht vergrijp reeds doorslaggevend zijn om verblijf te beëindigen en in te zetten op vertrek van de vreemdeling. Bij een langer verblijf dient er sprake te zijn van een zwaardere inbreuk op de openbare orde. De glijdende schaal is in 1990 in het vreemdelingenbeleid geïntroduceerd. Sindsdien is de schaal al vijfmaal aangescherpt, de laatste keer in 2010. De regering achtte de aanscherpingen nodig om de Nederlandse samenleving te beschermen tegen criminele vreemdelingen. In haar advies van augustus 2011 heeft de ACVZ pittige kritiek van meer algemene aard geleverd op het wijzigingsvoorstel. Die kritiek bevatte de volgende punten:

- De ACVZ oordeelde dat het beginsel van proportionaliteit ernstig in het gedrang dreigde te komen.
- De ACVZ plaatste daarnaast vraagtekens bij de noodzakelijkheid van het wijzigingsvoorstel gezien de omstandigheid dat zo kort na elkaar al aanscherpingen hadden plaatsgevonden. Het effect van eerdere aanscherpingen was niet bekend.
- Ook de motivatie vond de commissie onvoldoende. Die bestond er slechts uit, dat het voornemen was opgenomen in het regeerakkoord VVD-CDA.
- Tot slot twijfelde de commissie aan de legitimiteit van de voorgenomen wijziging. Zij meende dat verschillende voor Nederland geldende verplichtingen, die voortvloeiden uit Europese regelgeving, onvoldoende waren geïncorporeerd in het nationale beleid ten aanzien van de glijdende schaal. Min of meer dezelfde bezwaren uitte de ACVZ toen de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie in december 2012 advies vroeg over weer een nadere aanscherping van de glijdende schaal. Ook de Raad van State oordeelde dat dit laatste wijzigingsvoorstel onvoldoende was onderbouwd. De Raad adviseerde om
eerst de resultaten van de eerdere aanscherpingen te meten teneinde het voorstel van een dragende motivering te kunnen voorzien. Daarop heeft de organisatie Panteia in opdracht van het WODC een onderzoek naar die resultaten uitgevoerd. De belangrijkste conclusie van het onderzoek was, dat een verdere aanscherping van de glijdende schaal, zoals voorgenomen door de regering, niet of nauwelijks zou leiden tot meer verblijfsbeëindigingen van derdelanders. De regering heeft daarop in november 2014 besloten op dat moment niet over te gaan tot een verdere aanscherping.